“Natuur is niet gebaat bij boerenhaat”, stond er te lezen op één van de tractors bij het “grootste boerenprotest ooit in Nederland”, afgelopen woensdag 22 juni in Stroe. Met de zorgen en onzekerheid waar boeren mee te maken hebben, de harde eis van het kabinet om tot 50 procent stikstofreductie in 2030 te behalen, rijst de vraag: Is er nog toekomst voor de boer?
Al jaren wordt er geroepen dat het niet goed gaat met de Nederlandse natuur. De boosdoener: teveel stikstof in de grond, uitgeputte aarde. Door het teveel aan stikstof is ook de biodiversiteit in onze natuur hard achteruit gegaan. En hoe meer diversiteit, hoe resistenter het systeem. “De honderd miljoen soorten planten, dieren, insecten en microben die op aarde leven, vormen een verbazend dynamische, intens met elkaar verbonden, levende laag. Een laag die door middel van complexe chemische uitwisselingsprocessen de atmosfeer, de landmassa’s en de oceanen en zeeën en rivieren tot een geheel maakt en in stand houdt. Het is niet overdreven om te stellen dat diversiteit ervoor verantwoordelijk is dat wij lucht kunnen inademen en water kunnen drinken. En dan heb ik het nog niet over het regenereren van de bodem waarin wij ons voedsel verbouwen en het voorbrengen van de bestuivers die de planten bevruchten.” (Bron: De acht grote lessen van de natuur, Ferguson) Onze levens zijn afhankelijk van de grond.
Dat de noodklok nu geluid wordt, is niet verwonderlijk. Want dat er iets moet gebeuren zullen ook de meeste boeren niet ontkennen. Maar is de huidige problematiek echt af te schuiven op de boer? Het boerenprotest laat zien dat dit wel heel kort door de bocht is. Maar stel je voor . . . dat de boer juist een deel van de oplossing van het probleem zou kunnen zijn?!
Stel je voor . . . dat de boer juist een deel van de oplossing van het probleem zou kunnen zijn?!
Als je het boek Rijke Grond leest, begin je daar toch echt wel in te geloven. ‘Gevoed door de natuur’, ‘het ecosysteem herstellen’, ‘de volgende generatie, bouwen aan de toekomst’ zijn zomaar wat hoofdstukken waarin de schrijver Gabe Brown vertelt dat er een nieuwe toekomst voor landbouw is. Een toekomst waarin het gebruik van kunstmest, herbiciden, pesticiden en fungiciden sterk wordt gereduceerd of waarin deze middelen zelfs helemaal niet meer worden gebruikt, wat niet alleen gezonde grond, maar ook gezond voedzaam voedsel betekent (en een flinke kostenbesparing voor de boer!). Dat veel boeren kiezen voor kunstmest om planten van voedingsstoffen te voorzien is begrijpelijk. Tegenwoordig willen we zoveel mogelijk, zo snel mogelijk, zo makkelijk mogelijk produceren. “In het huidige boerenland, waar maximale productie prioriteit nummer één is, zijn bomen, heggen, slootjes, bloemenperkjes, een hinderlijke sta-in-de weg. De druk, ook door lage prijzen, om in te zetten op schaalvergroting is groot. Om snel, vaak en veel te oogsten heb je grote, vlakke percelen nodig die je in rap tempo kunt bewerken met grote machines.” (bron: Natuurmonumenten) We leven op een manier waarmee we de bodem totaal uitputten. Het reduceren van stikstof door de boerenbedrijven in Nederland een halt toe te roepen, kan vanuit dat perspectief als het bestrijden van symptomen in plaats van het aanpakken van de wortel van het probleem gezien worden. De wortel van het probleem zit letterlijk in de grond.
Van nature zit de bodem vol met voedingsstoffen om van alles te laten groeien. Ook om daarmee koolstof op te nemen uit de lucht. Een gezonde bodem betekent een gezonde aarde en gezonde lucht. Als de grond omgeploegd wordt, een zeer gebruikelijke manier van grondbewerking, vernietigen we de bodemstructuur. We gooien de hele bodembiologie overhoop. De waterinfiltratie wordt minder. Dat is niet goed voor het microbieel leven in de bodem, wat leidt tot een slechtere voedingsstoffencyclus, waardoor er nog meer kunstmest nodig is. De vicieuze cirkel is rond.
Brown gaat in zijn boek diep in op de manier waarop we het land verbouwen en de gevolgen daarvan. Hij licht ook een nieuwe focus op vee toe. Op elke gezonde boerderij is vee een essentieel onderdeel. Binnen holistische doelstellingen maken landbouw en veehouden volgens het voorbeeld van de natuur hier beide deel van uit. Ook in veehouden behandelen we vaak symptomen (vaccinaties, ontwormingsmiddelen, vliegen-oormerken, verkeerde en dure voedingsmiddelen) in plaats van het oplossen van het daadwerkelijke probleem: een slecht functionerend ecosysteem.
We behandelen vaak symptomen, in plaats van het oplossen van het daadwerkelijke probleem.
Maar er moet toch ook gewoon geld verdiend worden? De toekomst van de boer is wat dat betreft al heel lang onzeker. Want veel boerenbedrijven zijn ternauwernood winstgevend. Zonder subsidies en andere vormen van financiering valt er weinig te verdienen. De marge voor de boer op de verkoop van zijn producten is bovendien minimaal.
In Rijke Grond vertelt Brown, zelf een boer die uit ervaring weet waar hij over praat, dat landbouw hoort te gaan over het bevorderen van leven. Het moet regeneratief en winstgevend zijn. Minder werk, meer opbrengst. Brown haalt sinds hij op een totaal andere manier ging boeren meer opbrengst van zijn land, en zijn boerenbedrijf is zo gezond dat hij zelfs los van bankfinanciering zijn bedrijf runt. We kunnen de kracht van de natuur benutten, in plaats van vooral tégen de natuur te werken.
Als we een gezond Nederland willen, hebben we gezond eten nodig dat is verbouwd op gezonde grond – niet op uitgeputte aarde – wat we alleen kunnen realiseren met biologie, niet met scheikunde. Als we de wereld willen verenigen, veerkrachtig willen zijn en kansen willen scheppen voor onze kinderen, moeten we beginnen met de grond en vervolgens plant voor plant en dier voor dier doorgroeien. Het is mogelijk. Het enige wat nodig is, is dat we onszelf ertoe zetten.
Ontdekken hoe de principes van bodemgezondheid en minder werk, meer opbrengst voor jou kunnen werken, en lezen over de uitdagingen die Brown tegenkwam in zijn reis naar een regeneratief, gezond bedrijf? Bestel het boek Rijke Grond hier.
Foto: "Natuur is niet gebaat bij boerenhaat"
Credits: Christian Hakkert, Barneveldse Krant
(Bron: Instagram @barneveldsekrant.nl)
Het conventionele model voor landbouw gaat uit van: “Hoe meer je de bodem bewerkt, des te beter!” Waarom?
Het kostte Gabe veel harde lessen en vier rampzalige jaren om te begrijpen hoe hij met de natuur samen kon gaan werken; voor een gezond ecosysteem, gezonde grond, hogere productie, meer winstgevendheid en nog veel meer plezier in zijn werk. Achteraf bleken de moeilijke jaren het beste te zijn wat hem had kunnen overkomen, omdat deze hem dwongen buiten de gebaande paden te treden, om mét de natuur te werken in plaats van ertegen.
Geïnteresseerd om meer te ontdekken? Kijk bijvoorbeeld deze docu op Netflix. En lees natuurlijk Rijke Grond.